Бабруйская крэпасць

Бабруйская крэпасць увайшла ў гісторыю Беларусі як выдатнае абарончае збудаванне, помнік архітэктуры першай палавіны XIX стагоддзя.

У пачатку 1840-х гадоў Бабруйская цытадэль – "старэйшая сястра" Брэсцкай крэпасці – была не толькі самай непрыступнай у Расійскай імперыі, але і адной з лепшых у Еўропе па ўзроўні ваеннага аснашчэння.

З крэпасцю звязаны падзеі вайны 1812 года, дзекабрысцкага руху, Вялікай Айчыннай вайны…

Гісторыя Бабруйскай крэпасці

У 1810 годзе імператар Аляксандр I зацвердзіў Бабруйск месцам узвядзення адной з цытадэлей у лініі абароны заходніх межаў Расійскай імперыі.

Першапачатковы план умацаванняў на месцы старадаўняга замка ХIV-ХVII стагоддзяў у Бабруйску прапанаваў беларускі ваенны інжынер Тэадор Нарбут.

Аўтарам генеральнога плана і кіраўніком узвядзення грандыёзнай крэпасці стаў граф Карл Оперман – вядомы інжынер-фартыфікатар, баявы афіцэр. Работы пачаліся 4 чэрвеня 1810 года.

У будаўніцтве ўдзельнічалі тысячы салдатаў і сялян, выкарыстоўваліся найноўшыя дасягненні еўрапейскага ваеннага майстэрства. Цытадэль была прылічана да першага класа абарончых збудаванняў імперыі, яе тэрыторыя складала амаль 120 гектараў.

Крэпасць акружалі валы вышынёй да 10 метраў і  равы, запоўненыя вадой з Бярэзіны і Бабруйкі. На ўмацаваннях размяшчалася больш за 300 гармат розных калібраў, запасы боепрыпасаў былі разлічаны на год, харчавання – на паўгода.

У 1812 годзе Бабруйская цытадэль прыняла асноўны ўдар арміі Напалеона, а пасля адыходу рускага войска генерала Баграціёна гарнізон 4 месяцы стрымліваў аблогу французаў.

На другім этапе будаўніцтва (1812-1855) Бабруйская крепасць ператварылася ва ўнікальны комплекс, вядомы не толькі ўмацаваннямі, але і цудоўнай архітэктурай  у стылі класіцызм.

Гэта быў сапраўдны горад з жылымі дамамі і адміністрацыйнымі будынкамі, брукаванымі вуліцамі, батанічным садам і скверам, саборам Аляксандра Неўскага. На эспланадзе перад крэпасцю праходзілі ваенныя парады, кірмашы.

У 1820-23 гадах у крэпасці служылі арганізатары дзекабрысцкага руху, сярод якіх кіраўнікі Паўднёвага таварыства. Менавіта тут быў распрацаваны легендарны "Бабруйскі план" захопу Аляксандра I, які не ажыццявіўся.

А ў 1825 годзе крэпасць ператварылася ў казематы для палітычных вязняў і дзекабрыстаў, якія адбывалі пакаранне пасля паўстання на Сенацкай плошчы.

У 1868 годзе Бабруйскую цытадэль перавялі ў другі клас (яна ўжо знаходзілася ўдалечыні ад межаў), у 1886-м – ператварылі ў крепасць-склад… Але гісторыя цытадэлі, якая перастала быць стратэгічным аб’ектам, прадаўжалася.

У час Вялікай Айчыннай вайны тут існаваў нямецкі канцлагер для савецкіх ваеннапалонных, дзе загінулі амаль 40 тысяч салдат і 40 тысяч мірных жыхароў. Пазней тут размяшчаліся воінскія казармы, склады.

Многія збудаванні легендарнага бастыёна ў 50-80-я гады ХХ стагоддзя былі разбураны, але частка захавалася да нашых дзён.

Бабруйская крэпасць сёння

У 2002 годзе помнік гісторыі і архітэктуры "Бабруйская крэпасць" унесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь.

З бастыёнаў цытадэлі захавалася менш за палавіну, каля 50 аб’ектаў – вежа, "рэдуты", казармы – значна пашкоджаны.

У бліжэйшыя гады плануецца аднаўленне агляднага моста, Мінскіх варотаў і іншых збудаванняў. Згодна з праектам, крэпасць павінна ператварыцца ў гісторыка-культурны комплекс з музеямі, экскурсійным бюро, сувенірнымі крамамі, кафэ.

Сёння на тэрыторыі крэпасці праводзяцца экскурсіі, здымкі фільмаў, археалагічныя даследаванні.

У 2008 годзе тут адкрыўся лядовы палац "Бабруйск-Арэна". Цяпер гэта трэцяя па ўмяшчальнасці пляцоўка пасля "Мінск-Арэны" і "Чыжоўка-Арэны".

Як дабрацца і дзе спыніцца

Бабруйская крэпасць размешчана за 145 км ад Мінска. Дабрацца да Бабруйска (Магілёўская вобласць) можна на аўтамабілі, поездзе, аўтобусе або маршрутным таксі ў напрамку Мінск – Бабруйск, Мінск – Гомель.

Да паслуг пастаяльцаў – гасцініцы Бабруйска:

• "Бабруйск"
• "Юбілейная"
• трохзоркавы атэль "Турыст"

Выдатныя мясціны непадалёк ад Бабруйскай крэпасці

У ходзе экскурсіі можна наведаць выдатныя мясціны Бабруйска і наваколля:

• Белая царква (Свята-Георгіеўскі храм) каля сцен Бабруйскай крэпасці
• Свята-Мікалаеўскі кафедральны сабор
• Дом купчыхі Кацнельсон (драўляны асабняк у стылі мадэрн)
• помнік Бабру – сімвалу горада Бабруйска (у даўнія часы паляванне на баброў было галоўнай справай мясцовых жыхароў: бабровае футра ішло на пашыў шапак рускім баярам, каштоўныя шкуркі вывозілі ў Еўропу)
• Свята-Нікольскі храм, які заснавала ўнучка А.С. Пушкіна графіня Наталля Варанцова-Вельямінава (в. Цялуша)
• мемарыяльны комплекс у гонар воінаў 1-га Беларускага фронту і партызанаў, якія загінулі пры вызваленні Бабруйскага раёна (в. Сычкава)
  

версія для друку

зрабіць стартавай

дабавіць у выбранае