Выдатныя мясціны Гродзенскай вобласці

Заходні рэгіён Беларусі – Гродзеншчына – славіцца замкамі і палацамі знакамітых дынастый Еўропы, цудоўнымі храмамі розных канфесій і надзвычай маляўнічай прыродай. Тут захавалася больш як паўтары тысячы помнікаў гісторыі і культуры, сярод якіх і сусветная спадчына: замкавы комплекс "Мір", Дуга Струвэ, частка запаведнай Белавежскай пушчы… У старажытным Навагрудку зараджалася Вялікае Княства Літоўскае. У Крэве адбываліся важнейшыя падзеі беларускай гісторыі, а "каралеўскі горад" Гродна і сёння з'яўляецца ўнікальнай архітэктурнай жамчужынай Беларусі…

Аўгустоўскі канал

Цуд інжынернай думкі ХIХ стагоддзя – штучны водны шлях, які звязаў Балтыйскае і Чорнае моры – уваходзіць у сусветную тройку нараўне з каналам Гота ў Швецыі і Каледонскім у Вялікабрытаніі. Тут вы ўбачыце ўнікальныя гідратэхнічныя збудаванні, накіруецеся ў падарожжа на цеплаходзе або байдарцы па маляўнічых і экалагічна чыстых мясцінах. Канал знаходзіцца на тэрыторыі Аўгустоўскай пушчы, якую называюць "зялёнымі лёгкімі Еўропы"…

На праходжанне самага вялікага шлюза Аўгустоўскага канала – Нямнова – даўжынёй 9, 6 м спатрэбіцца каля гадзіны. Яшчэ больш цікавых фактаў і лічбаў – тут.

Гродзенскі раён, трансгранічная зона Беларусі і Польшчы

Палацава-паркавы ансамбль у вёсцы Свяцк

Легендарны палац, які нагадвае французскі Версаль, пабудаваў у XVIII стагоддзі італьянскі архітэктар Джузэпэ дэ Сака. Былая радавая сядзіба Валовічаў мае англійскі парк у пейзажным стылі, абрамленыя галерэямі штучныя старадаўнія сажалкі і каналы. У даўніну адметнасцю парку былі экзатычныя расліны, якія вырошчвалі ўладары Свяцка. Пасля  завяршэння рэстаўрацыі ў гістарычным будынку з’явяцца аздараўленчы комплекс, атэль, рэстаран і кафэ.

Містычная гісторыя сядзібы звязана са смерцю дачкі памешчыка: даведаўшыся пра яе каханне да простага конюха, бацька загадаў зажыва замураваць  дзяўчыну ў калону палаца. Кажуць, прывід юнай прыгажуні з’яўляецца і ў нашы дні...

в. Свяцк, Гродзенскі раён (наваколле Аўгустоўскага канала)

Стары і Новы замкі ў Гродне

Першае абарончае збудаванне ў Гродне, узведзенае ў XI стагоддзі на беразе Нёмана для абароны ад нападаў крыжаносцаў, у 1389 годзе па загадзе Вітаўта ператварылася ў мураваны гатычны замак – адну з галоўных рэзідэнцый легендарнага князя. Сучаснае аблічча – палацава-паркавага ансамбля ў рэнесансным стылі – замак атрымаў у час праўлення караля Стафана Баторыя. Новы замак, узведзены ў пачатку XVIII стагоддзя побач са Старым, служыў каралеўскай рэзідэнцыяй. Менавіта тут было падпісана пагадненне аб трэцім падзеле Рэчы Паспалітай.

Сёння ў Старым і Новым замках размешчана багатая экспазіцыя Гродзенскага гісторыка-археалагічнага музея, якая налічвае амаль 7 000прадметаў.

Гродна, вуліца Замкавая, 22   Аўторак – нядзеля, 10.00 – 18.00

Кафедральны касцёл святога Францішка Ксаверыя

Цудоўны Фарны касцёл – візітная картка старадаўняга Гродна. На яго асвячэнні ў 1705 годзе прысутнічалі кароль Аўгуст II і расійскі правіцель Пётр І. Комплекс будынкаў касцёла, у тым ліку манастыр і першая ў Беларусі аптэка (сёння аптэка-музей), займаў цэлы квартал і лічыўся самым раскошным у Рэчы Паспалітай. Галоўная святыня храма – цудатворны абраз Маці Божай Кангрэгацкай (Студэнцкай) – копія абраза Маці Божай Снежнай зрымскай базілікі Santa Maria Maggiore, падораная гродзенцам у 1664 годзе. Вядомы касцёл і цудоўным драўляным алтаром з разнымі выявамі апосталаў і святых.

Вышыня Фарнага касцёла дасягае 50 м, што робіць яго прыкметным з любой кропкі горада. А на адной з вежаў размешчаны самы стары дзеючы гадзіннік Еўропы з унікальным маятнікавым механізмам XII-XIV стагоддзяў.

Гродна, Савецкая плошча, 4  7.00 – 19.00 (у выхадныя і святы служба да 21.00)

Каложская царква

Дзіўны помнік мураванага дойлідства XII стагоддзя і адзін са старажытных дзеючых храмаў Беларусі, згодна з легендай, узведзены на месцы ўрочышча "каложань", вядомага крыніцамі з дахрысціянскіх часоў. Царква, якая прэтэндуе на ўключэнне ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, унікальная сваім дэкорам. Яе фасад і сцены ўпрыгожваюць рознакаляровыя ўстаўкі валуноў і маёлікавых пліт, якія ствараюць маляўнічыя ўзоры ў форме крыжоў. А выдатная акустыка ў храме дасягаецца дзякуючы ўбудаваным рознакаляровым галаснікам…

Гродна, вуліца Каложа, 8 (каля Старога замка)
Храм адкрыты штодзень з 9.00 да 18.00 (у дні богаслужэнняў – з 8.00 да позняга вечара).

Лютэранская кірха ў Гродне

Адзіная дзеючая лютэранская царква ў Беларусі пабудавана ў пачатку XIX стагоддзя ў стылі неаготыкі для абшчыны нямецкіх рамеснікаў, якія прыехалі працаваць на каралеўскіх мануфактурах па запрашэнні гродзенскага старосты графа Антонія Тызенгаўза. Упрыгожваюць кірху рознакаляровыя вітражы на вокнах, дзе часта паўтараецца адзін з галоўных лютэранскіх сімвалаў – ружа, унутры якой знаходзіцца сэрца з крыжам.

У нашы дні царкву называюць "спяваючай", бо ў час богаслужэнняў тут выконваецца шмат рэлігійных твораў. А ў 2014 годзе ўпершыню пасля рэстаўрацыі ў кірсе загучаў арган, прывезены з Франкфурта-на-Майне.

Гродна, вуліца Акадэмічная, 7а
Богаслужэнні – кожную нядзелю з 10.00.

Шчучынскі палац Друцкіх-Любецкіх

Цудоўны палац, пабудаваны па праекце віленскага архітэктара Тадэвуша Раствароўскага, дакладна паўтарае абрысы палаца Малы Трыянон у рэзідэнцыі французскіх каралёў – Версалі. Прадстаўнік знакамітага беларускага роду Францішак Ксаверы Друцкі-Любецкі, які служыў паслом у Парыжы, вырашыў пабудаваць на радзіме рэзідэнцыю з маляўнічым садам на ўзор лепшых французскіх ансамбляў. Да сярэдзіны ХХ стагоддзя палац быў радавым маёнткам князёў. Пасля рэстаўрацыі тут размесцяцца цэнтр творчасці дзяцей і моладзі, канферэнц-зала, музей.

Недалёка ад палаца размешчаны касцёл святой Тэрэзы,  пры якім быў створаны першы канвент сясцёр міласэрнасці ў Беларусі.

г. Шчучын

Палац Святаполк-Чацвярцінскіх

Раскошны асабняк у стылі неабарока, узведзены ў ХХ стагоддзі архітэктарам Марконі па заказе князя Уладзіміра Чацвярцінскага, на доўгія гады стаў маёнткам старадаўняга роду, які бярэ пачатак ад легендарнага Рурыка. Прыгожыя пакоі і парк з тэрасамі некалі захаплялі багаццем. У наш час у Жалудок не аднойчы прыязджала княгіня Ізабэла Чацвярцінская, якая жыла тут да 1939-га. Сёння старадаўні маёнтак плануюць ператварыць у турыстычны комплекс з аўтэнтычнымі інтэр’ерамі і арыгінальнымі рэчамі.

У наш час у пакоях палаца здымалі кінафільмы, напрыклад, містычны трылер "Масакра", "Кіндэрвілейскі прывід".

г.п. Жалудок, Шчучынскі раён

Лідскі замак

Галоўны фарпост прынёманскіх зямель супраць нападаў крыжаносцаў у 1323 годзе загадаў закласці вялікі князь Гедымін. Грандыёзны замак пабудавалі на штучным востраве вышынёй больш за 5 м, аддзеленым ад горада глыбокім вадаёмам. Лідская цытадэль уваходзіла ў вялікую лінію крапасных умацаванняў Навагрудак – Крэва – Мядзінінкай – Тракай, а пры князі Вітаўце  тут атрымаў прыстанішча вядомы хан Тахтамыш, выгнаны з Залатой Арды. Сёння рыцарскія баі і сярэдневяковыя рэканструкцыі можна ўбачыць на штогадовым фестывалі "Меч Лідскага замка".

У 1422 годзе ў Лідскім замку быў заключаны легендарны шлюб 71-гадовага караля Ягайлы і 17-гадовай Соф’і Гальшанскай. Пабываць у атмасферы сярэдневяковага вяселля госці могуць у час захапляючага тэатралізаванага паказу. Больш падрабязна пра Лідскі замак – тут.

г. Ліда

Гальшанскі замак

Сёння гэты таямнічы, авеяны легендамі і ўслаўлены ў літаратуры замак уяўляе сабой руіны, а некалі ён служыў раскошнай рэзідэнцыяй падканцлера ВКЛ Паўла Стафана Сапегі – стрыечнага брата знакамітага аўтара Статута 1588 г. Льва Сапегі. Пабудаваны каля 1610 г. мураваны будынак з уязнымі брамамі і капліцай быў абнесены валамі і бастыёнамі. Расказваюць, патаемны падземны ход звязваў яго з манастыром. Да нашых дзён дайшлі легенды аб Чорным манаху і Белай панне, прывіды якіх блукаюць па наваколлі... Штогод ля старадаўніх руін праходзіць фестываль сярэдневяковай культуры "Гальшанскі замак".

За 5 км ад Гальшан знаходзіцца пункт Тупішкі геадэзічнай Дугі Струвэ – аб’екта Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Аграгарадок Гальшаны, Ашмянскі раён

Крэўскі замак (руіны)

Заснаваны ў пачатку XIV стагоддзя, Крэўскі замак – адзін з найстарэйшых у Беларусі і першы, поўнасцю пабудаваны з каменю, які вытрымліваў аблогі татарскага і маскоўскага войскаў. Пасля Першай сусветнай вайны ад цытадэлі засталіся руіны, якія прывабліваюць турыстаў загадкавымі гісторыямі аб лёсах беларускіх валадароў. Менавіта тут разгарнуўся вядомы з гісторыі сюжэт, калі па загадзе князя Ягайлы быў забіты Кейстут, а ўзяты ў палон князь Вітаўт бег з замка ў жаночым адзенні.

Легенды Крэўскага замка расказваюць аб здані прыгожай дамы, аб храме, што рухнуў пад цяжарам людскіх грахоў, і тунэлі, які вядзе з падзямелляў у Вільню… Больш падрабязнасцей – тут.

в. Крэва, Смаргонскі раён

Сядзіба Агінскіх у Залессі

Легендарны маёнтак князёў Агінскіх недалёка ад Смаргоні ў XIX стагоддзі называлі "паўночнымі Афінамі": на свецкія вечары ў Залессі з'язджаліся вядомыя паэты, жывапісцы, музыканты. І менавіта тут выдатны дыпламат і кампазітар Міхал Клеафас Агінскі, вымушаны пакінуць родныя месцы пасля паўстання Тадэвуша Касцюшкі, стварыў сусветна вядомы паланэз "Развітанне з Радзімай". Дзякуючы нядаўняй рэстаўрацыі знешняе аблічча і інтэр'еры княжацкай рэзідэнцыі адноўлены па малюнках знакамітага мастака Напалеона Орды і ўспамінах сучаснікаў. Сядзіба Агінскіх ператварылася ў турыстычна-культурны цэнтр, дзе ў распараджэнні наведвальнікаў – музей, музычна-тэатральная зала, аранжарэі, гасцявыя пакоі, унутраны дворык і маляўнічы парк.

Пасля абнаўлення ў музеі-сядзібе М.К. Агінскага адрадзілі і традыцыю свецкіх баляў з музыкай і танцамі XIX стагоддзя, бальным цырыманіялам, салоннымі забавамі і дабрачыннымі аўкцыёнамі. 

Смаргонскі раён, в. Залессе

 9.00 – 18.00, выхадны – панядзелак
Экскурсіі (ад 10 чалавек): 11.00, 12.00, 14.00, 15.00, 16.00 (аўторак), 10.00, 11.00, 12.00, 14.00, 15.00, 16.00, 17.00 (серада – нядзеля)

Любчанскі замак

Згодна з легендай, мястэчка Любча (ад слова "любіць") заснаваў вялікі князь Міндоўг у гонар каханай – Марты, якую ён сустрэў у гэтых мясцінах. І магчыма, менавіта ў Любчы, дзе знаходзіліся сталіца Літоўска-Рускага епіскапства і першы дамініканскі манастыр, пазней хрысцілі Міндоўга. Велічны замак тут загадаў пабудаваць уплывовы магнат  ВКЛ Ян Кішка, а завяршыў будаўніцтва таленавіты палкаводзец Януш Радзівіл, які ператварыў бастыён у рэзідэнцыю славутага роду. На працягу стагоддзяў не аднойчы Любчанскі замак вытрымліваў набегі і войны.

У XIX стагоддзі рэшткі ўнутраных будынкаў былі знесены, а на іх месцы побач з дзвюма вежамі вырас палац у стылі англійскай неаготыкі.

г. п. Любча, Навагрудскі раён

Навагрудскі замак

Першы фарпост старажытнай сталіцы Вялікага Княства Літоўскага – горада Навагрудка – і ўнікальны помнік абарончага дойлідства XIV-XVI стагоддзяў размешчаны на адной з самых высокіх кропак Беларусі – Замкавай гары (323 м над узроўнем мора). Менавіта тут калісьці праходзіла цырымонія каранацыі першага князя ВКЛ – Міндоўга. У нашы дні можна ўбачыць дзядзінец (Замкавую гару), руіны мураванага замка і акольнага горада (Малы замак), а таксама фрагменты Касцельнай і Шчытовай вежаў…

Каля старадаўніх сцен легендарнай сталіцы ВКЛ праходзіць фестываль сярэдневяковай культуры "Навагрудскі замак".

г. Навагрудак

Дом-музей Адама Міцкевіча ў Навагрудку

Музей, прысвечаны таленавітаму паэту і інтэлектуалу эпохі рамантызму, аўтару знакамітых "Пана Тадэвуша" і "Дзядоў" Адаму Міцкевічу, адкрыўся ў 1938 годзе ў навагрудскім доме, які пабудаваў яго бацька Мікалай Міцкевіч. У гады вайны багатая калекцыя фамільных каштоўнасцей была знішчана або вывезена, але нямала ўдалося захаваць і набыць зноў. Дзякуючы рэстаўрацыі ў пачатку 1990-х побач з асабняком ХIХ стагоддзя былі адноўлены флігель (з домам яго звязаў падземны пераход-галерэя), а таксама свіран, альтанка, калодзеж. І сёння ў экспазіцыі музея прадстаўлены тысячы рарытэтаў: асабістыя рэчы, партрэты, шматлікія выданні на розных мовах, старадаўняя мэбля і прадметы інтэр'еру, экспанаты, прысвечаныя дружбе Міцкевіча з іншымі выдатнымі людзьмі эпохі…

Гродзенская вобласць, г. Навагрудак, вул. Леніна, 1     

  9.00-18.00, выхадны – панядзелак

Жыровіцкі манастыр

Нацыянальны здабытак Беларусі, месца дзіўнай гісторыі і духоўнай сілы, дзе вось ужо многія стагоддзі захоўваецца легендарная святыня – Жыровіцкі абраз Божай Маці – усё гэта Свята-Успенскі Жыровіцкі стаўрапігіяльны мужчынскі манастыр, размешчаны ў Слонімскім раёне.

Жыровіцкі абраз шырока вядомы не толькі як цудатворны абраз, але і як унікальная мастацкая, гісторыка-культурная з'ява. Ён цэніцца і праваслаўнымі вернікамі, і католікамі, уваходзіць у спіс 100 самых значных праваслаўных абразоў свету. Гэта самы маленькі з шануемых Багародзічных абразоў – авальны кавалачак яшмы (5,6 на 4,4 см) з рэльефным відарысам Багародзіцы з дзіцем на руках. І менавіта з гэтай святыняй, аднойдзенай вясной 1470 года сярод бяскрайніх лясоў ва ўладаннях падскарбія ВКЛ баярына Солтана ў Жыровічах, непарыўна звязана гісторыя Свята-Успенскага манастыра. Комплекс з'яўляецца адным з самых маштабных архітэктурных ансамбляў XVII-XVIII стагоддзяў на тэрыторыі краіны. За многія стагоддзі ён ні разу не закрываўся, і ў нашы дні ў славуты манастыр прыязджаюць тысячы паломнікаў і турыстаў. 

Слонімскі раён, аграгарадок Жыровічы, вул. Саборная, 57

У 2020 годзе Беларусь адзначае 550-годдзе аднойдзення цудатворнага Жыровіцкага абраза Божай Маці і 500-годдзе з дня заснавання Свята-Успенскага Жыровіцкага стаўрапігіяльнага мужчынскага манастыра.

Мірскі замак

Самая папулярная выдатная мясціна Беларусі, рэзідэнцыя вядомага роду Радзівілаў, унесеная ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, з’яўляецца выдатным узорам абарончага дойлідства XVI-XVII стагоддзяў. Спалучэнне готыкі, барока і рэнесансу зрабіла замак унікальным збудаваннем у Еўропе. Акрамя непрыступнай цытадэлі, дзе сёння размешчаны музей і атэль, замкавы комплекс уключае італьянскі рэнесансны сад, англійскі парк, сажалку і капліцу-пахавальню князёў Святаполк-Мірскіх…

Мірскі замак – адзін з самых прыгожых у Еўропе – не раз станавіўся маляўнічай дэкарацыяй для кіназдымак. Сярод першых быў фільм "Пан Тадэвуш", зняты ў 1928 годзе па матывах вядомай паэмы ўраджэнца Беларусі Адама Міцкевіча. Больш пра Мірскі замак – тут.

г. п. Мір, Карэліцкі раён