Падзеі

"Не трэба замазваць гэтыя праблемы". Рэдкія кадры з 1994-га, калі Лукашэнка ўпершыню сеў на "антыкарупцыйнага каня"

Фота з архiва

30 верасня, Мінск /Кар. БЕЛТА/. Значэнне 1994 года ў гісторыі суверэннай Беларусі пераацаніць немагчыма. Па сутнасці, менавіта ён і стаў зыходным пунктам будаўніцтва суверэннай, незалежнай дзяржавы. Якія лёсавызначальныя для краіны (і не толькі) падзеі адбыліся ў 1994 годзе, глядзіце ў новым выпуску YouTube-праекта БЕЛТА "Як гэта было".

Тады, 30 гадоў таму, да ўлады прыйшоў зусім малады чалавек. Прыйшоў без падтрымкі дзяржаўнага апарату, без улівання велізарных грошай у раскрутку сваёй кандыдатуры, абапіраючыся на падтрымку народа. Але да гэтага мы вернемся пазней. Расказ пра падзеі трыццацігадовай даўніны мы пачнём з першых дзён 1994 года.

У сярэдзіне студзеня ў сталічным аэрапорце сустракалі борт з тагачасным прэзідэнтам ЗША Білам Клінтанам. Праграма візіту амерыканскага лідара была насычанай: за шэсць гадзін ён сустрэўся са старшынёй Вярхоўнага Савета Шушкевічам і старшынёй Саўміна Кебічам, паразмаўляў з ветэранамі Вялікай Айчыннай, прачытаў лекцыю ў Акадэміі навук і з'ездзіў у Курапаты.

А да прылёту ў Беларусь Клінтан "гасціў" ва Украіне. Праўда, часу ў Кіеве правёў у чатыры разы менш - усяго паўтары гадзіны. Пасля візіту Клінтан з тагачасным прэзідэнтам Украіны Краўчуком злётаў у Маскву, дзе было падпісана Пагадненне аб ліквідацыі стратэгічных ядзерных боегаловак ва Украіне. Беларусь ад яго адмовілася яшчэ ў 1992-м, падпісаўшы Лісабонскі пратакол да Дагавора паміж краінамі СНД і ЗША аб скарачэнні і абмежаванні стратэгічных наступальных узбраенняў.

Дазволім сабе невялікае адступленне. Акурат у 1994-м экс-прэзідэнт ЗША Рычард Ніксан у пісьме да Клінтана называў сітуацыю ва Украіне "выбухованебяспечнай". Цытата: "Калі гэтаму дазволіць выйсці з-пад кантролю, то Боснія падасца нам ранішнікам у дзіцячым садзе". Памятаеце міжэтнічны ўзброены канфлікт у Босніі і Герцагавіне ў 1992-1995? Гаворка пра яго. Экс-прэзідэнт ЗША заклікаў Клінтана ўмацаваць амерыканскае дыпламатычнае прадстаўніцтва ў Кіеве. Яшчэ адна цытата: "Усе астатнія краіны блізкага замежжа важны. Але Украіна адносіцца да іншай катэгорыі: яна незаменная".

Цяпер зразумела, што турнэ Клінтана не было выпадковым. Усё было дакладна спланавана, і праз 30 гадоў мы ў поўнай меры бачым, да чаго гэта ўсё прывяло. Штаты вырашылі як мінімум дзве праблемы: аслабілі дзяржавы з ваеннага і эканамічнага пункту гледжання. Паабяцалі шчодра насыпаць зялёных паперак за разбурэнне прамысловага патэнцыялу. І Беларусі, і Украіне былі прапісаны аднолькавыя сцэнарыі. Толькі вось у Вашынгтоне не ўлічылі чалавечы фактар. Тое, што называецца роляй асобы ў гісторыі. Тут мы і пяройдзем да першых прэзідэнцкіх выбараў у нашай краіне.

На старце было шэсць кандыдатаў: гэта ўжо згаданыя Шушкевіч і Кебіч, старшыня Беларускага Народнага Фронту "Адраджэнне" Зянон Пазняк, сакратар ЦК ПКБ Васіль Новікаў, народны дэпутат Беларусі, дырэктар саўгаса "Гарадзец" Шклоўскага раёна Аляксандр Лукашэнка і былы старшыня Саюза аграрнікаў Аляксандр Дубко.

Яшчэ да выбараў Лукашэнка быў вядомы сваёй нецярпімасцю да карупцыі. На пасяджэнні камісіі Вярхоўнага Савета, якую ў народзе называлі камісіяй па барацьбе з карупцыяй, Лукашэнка выступіў з вялікім дакладам і прывёў нямала фактаў аб злоўжыванні службовым становішчам вышэйшых службовых асоб. Спікеру парламента Станіславу Шушкевічу былі выказаны сур'ёзныя прэтэнзіі. Па сутнасці, гэты даклад зрабіў даволі вядомага да гэтага часу дэпутата Аляксандра Лукашэнку яшчэ больш папулярным. У народзе! А вось наменклатуршчыкі сталі яго баяцца.

"Вы кажаце, Станіслаў Станіслававіч, што не трэба шукаць вінаватых! Трэба, Станіслаў Станіслававіч! Каб гэтага больш не паўтарылася! Каб кожны ведаў наперад, што калі толькі ён пасмее падняць не тое што кулак, а толькі палец, ён будзе адразу ж адсечаны! Не толькі ў імя будучыні. У імя нашых з вамі малых дзетак! І не трэба тут замазваць гэтыя праблемы! - заявіў тады Аляксандр Лукашэнка.

Пасля першага тура выбараў на лініі процістаяння засталіся Лукашэнка і Кебіч.

І на тэледэбатах будучы першы Прэзідэнт Беларусі раскрыў факты аб спробах зрыву выбараў.

"Вячаслаў Францавіч, я хачу вам перадаць сёння адзін дакумент. Тут 12 момантаў, зафіксаваных намі наконт зрыву выбараў. Я, зноў жа, вас не папракаю. Можа, вы пра іх і не ведаеце, але я спецыяльна папрасіў Леаніда Сініцына падрыхтаваць гэты дакумент. Пасля вашых кантактаў з Пазняком і Трусавым - вы ведаеце, і, магчыма, гэта не ваша праблема, а таго ж Грыба - ён ведае, што яны выступілі з прапановай байкоту выбараў. Вы ведаеце, што людзі з урада, якія туды паехалі, праводзяць аналагічную палітыку. Я ўжо гаварыў аб тым, што мы праводзім выбары не ў выхадны дзень. Вы ведаеце, што асобныя дырэктары прадпрыемстваў хочуць панядзелак-аўторак аб'явіць выхаднымі днямі, каб людзі не вярнуліся з дач. Мы таксама атрымалі інфармацыю аб тым, што грамадскі транспарт, у тым ліку электрычкі і аўтобусы, хочуць прыпыніць у гэты час, каб людзі не вярнуліся да 22.00. Членам выбарчых камісій нават кажуць: "Не прыходзьце ў гэты дзень на выбарчыя ўчасткі". Да гэтага чаму многія не адкрыты выбарчыя ўчасткі - гэта, вядома, праблема Цэнтральнай выбарчай камісіі. Ваеннаслужачыя з Міністэрства абароны выехалі ў населеныя пункты і сёння агітуюць, каб туды не пайшлі", - такія факты агучыў Аляксандр Лукашэнка.

Сарваць выбары не ўдалося. У другім туры больш за 80 працэнтаў аддалі на карысць Аляксандра Лукашэнкі. А астатняе - ужо гісторыя, як гаворыцца.

У чым абвінавачвалі Аляксандра Лукашэнку ў першы год прэзідэнцтва? Як малады беларускі лідар на самай справе ставіўся да збліжэння з Расіяй? І чаму для Аляксандра Лукашэнкі суверэнітэт беларускага народа быў і застаецца непарушным? Пра гэта і многае іншае мы раскажам у новым выпуску нашага YouTube-праекта "Як гэта было".

версія для друку

зрабіць стартавай

дабавіць у выбранае