Галоўныя навіны

Аб прыярытэтах беларускага старшынства ў ЕАЭС і пазіцыі Пашыняна, якая не паддаецца тлумачэнню. Падрабязнасці з кулуараў саміту

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 25-26 снежня прыняў удзел у самітах СНД і ЕАЭС, якія адбыліся ў Ленінградскай вобласці на тэрыторыі ўсесезоннага курорта "Ігора". Абедзве сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў мелі традыцыйны характар, але пра кожную з іх варта расказаць больш падрабязна. Чаму нефармальны саміт Садружнасці "выйшаў з-пад кантролю" і чым скончылася сустрэча кіраўнікоў дзяржаў, пра якія сур'ёзныя дэбаты расказаў Аляксандр Лукашэнка на пасяджэнні ВЕАЭС і ў чым дакладна не меў рацыі прэм'ер-міністр Арменіі Нікол Пашынян - падрабязнасці ў нашым матэрыяле.

Напярэдадні Новага года ў Расіі праходзіць традыцыйная нефармальная сустрэча кіраўнікоў дзяржаў - удзельніц СНД. Звычайна месцам яе правядзення становіцца Санкт-Пецярбург, але на гэты раз саміт вырашылі перанесці за горад - месцам правядзення быў выбраны ўсесезонны курорт "Ігора".

Чаму зацягнуўся саміт СНД

Азмрочыла сустрэчу трагічная падзея - крушэнне азербайджанскага самалёта ў Казахстане. Таму, адкрываючы саміт, Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін перш за ўсё выказаў спачуванні сем'ям загінулых і пацярпелым ад імя лідараў краін Садружнасці.

"Я раніцай размаўляў і з Ільхамам Аліевым, які быў амаль на месцы, але вымушаны быў вярнуцца ў Баку. Упэўнены, будзе праведзена дасканалае расследаванне. Мы ўзгоднім работу нашых спецыяльных і авіяцыйных службаў па ўсіх пытаннях, звязаных з гэтай трагедыяй", - сказаў расійскі лідар.

Дарэчы, прыняць удзел у саміце не змог і прэм'ер-міністр Арменіі: напярэдадні ў Нікола Пашыняна выявілі каранавірус, і ён вырашыў застацца ў Ерэване. Але падрабязней пагаворым пра гэта крыху пазней.

Гаворачы аб развіцці інтэграцыі на прасторы СНД, Уладзімір Пуцін звярнуў увагу, што тавараабарот Расіі з удзельнікамі Садружнасці паводле даных за студзень-кастрычнік прыбавіў 10,6 працэнта і склаў крыху больш за $93 млрд. Паводле яго слоў, прыкметна палепшыліся і макраэканамічныя паказчыкі ў дзяржавах СНД. Так, па выніках 2024 года рост сукупнага ВУП у краінах Садружнасці прагназуецца на ўзроўні 4,7 працэнта. Гэта вышэй за агульнасусветны паказчык.

Пратакольная частка перагавораў, нягледзячы на ​​нефармальны статус саміту, аказалася даволі працяглай. Прэзідэнты размаўлялі за зачыненымі дзвярамі і без прэсы. Затым яны прадоўжылі размову ў фармаце снедання. Усяго ж, як стала вядома ўжо на наступны дзень, сустрэча лідараў Садружнасці доўжылася дзевяць з паловай гадзін. Відаць, абмеркаваць трэба было шмат чаго.

У кулуарах дзяліліся падрабязнасцямі: праграма саміту павінна была завяршыцца да 16 гадзін, аднак разышліся кіраўнікі дзяржаў позна вечарам. Але, як высветлілася, пасля ад'езду калег Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін прадоўжылі размову сам-насам. Сустрэча доўжылася амаль паўтары гадзіны.

Што абмяркоўвалі Лукашэнка і Пуцін

На наступны дзень у кулуарах пасяджэння Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета Аляксандр Лукашэнка падзяліўся з журналістамі, пра што гаварыў з расійскім калегам.

"Калі старэйшы брат з малодшым сустракаецца, тэматыка вельмі шырокая. Гаварылі аб усім: і аб асабістым, і аб дзяржаўным, аб праблемах не толькі міждзяржаўных, але і глабальных. Цяпер якраз у тэму. Я яму расказаў, прывітанні перадаў з Блізкага Усходу, дзе мы нядаўна былі (размова пра візіты ў Аман і ААЭ. - Заўвага БЕЛТА)", - сказаў кіраўнік дзяржавы.

Як Лукашэнка рыхтаваўся да саміту ЕАЭС

Раніца перад другім самітам пачалася ў Прэзідэнта незвычайна (але, магчыма, толькі для тых, хто дрэнна ведае беларускага лідара). Аляксандр Лукашэнка заняўся колкай дроў. Такая вось размінка перад перагаворамі.

Журналістам Прэзідэнт растлумачыў, што ўзяў з сабой горныя лыжы, аднак надвор'е не спрыяла катанню - снег ператварыўся ў кашу.

"Таму была альтэрнатыва. Юрый Валянцінавіч Кавальчук (асноўны акцыянер банка "Расія" і ўладальнік большасці аб'ектаў комплексу "Ігора". - Заўвага БЕЛТА), дзякуй яму, прывёз цэлы прычэп дроў, і я добра сёння папрацаваў. Кожную раніцу я павінен працаваць" , - заявіў Аляксандр Лукашэнка.

Што абмяркоўвалі лідары ЕАЭС на саміце ў "Ігоры"

Пасяджэнне Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета па традыцыі прайшло ў вузкім і пашыраным складах. Пасля таго, як лідары краін ЕАЭС абмеркавалі стратэгічныя напрамкі дзейнасці саюза, да іх далучыліся Прэзідэнт Узбекістана, а таксама прадстаўнікі Ірана і Кубы.

Адкрыў пасяджэнне ў вузкім складзе Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін. Паводле яго слоў, бакі сабраліся падвесці вынікі адыходзячага года, абмеркаваць бягучыя пытанні інтэграцыйнага будаўніцтва, разгледзець шэраг рашэнняў, накіраваных на далейшае паглыбленне супрацоўніцтва ў ЕАЭС у самых розных сферах, і намеціць планы на перспектыву.

Кіраўнік расійскай дзяржавы нагадаў, што ў гэтым годзе споўнілася 10 гадоў Дагавору аб заснаванні ЕАЭС. Ён адзначыў, што аб'яднанне замацавалася ў якасці аднаго з самастойных і самадастатковых цэнтраў шматпалярнага свету, які фарміруецца, і прадаўжае дынамічна развівацца.

"Дзейнасць Еўразійскага саюза садзейнічае пашырэнню гандлю і інвестыцыйных абменаў, нарошчванню дзелавых кантактаў, паглыбленню кааперацыйных сувязей. А галоўнае - інтэграцыйнае ўзаемадзеянне прыносіць рэальную выгаду кожнаму з удзельнікаў нашага аб'яднання, на справе дапамагае забяспечваць стабільны, устойлівы рост эканомік дзяржаў "пяцёркі" і Еўразійскага рэгіёна ў цэлым", - заявіў Уладзімір Пуцін.

У пратакольнай частцы пасяджэння ў вузкім складзе на правах старшынствуючага таксама коратка выступіў прэм'ер-міністр Арменіі Нікол Пашынян, які падключыўся да саміту па відэасувязі.

"Падыходзіць да завяршэння перыяд старшынства Арменіі ў органах ЕАЭС. Асноўныя прыярытэты нашага старшынства, як вядома, ахоплівалі ключавыя напрамкі эканамічнага ўзаемадзеяння, стварэння агульных рынкаў у энергетычнай сферы, устараненне бар'ераў на ўнутраным рынку ЕАЭС, развіццё транспартна-лагістычнай інфраструктуры і ўмацаванне міжнародных сувязей. Сярод прыярытэтаў таксама вылучаліся развіццё кааперацыйнага патэнцыялу і лічбавых тэхналогій", - сказаў Нікол Пашынян.

Усяго ў парадак дня саміту было ўключана каля двух дзясяткаў пытанняў. Лідары краін ЕАЭС разгледзелі ў тым ліку ход фарміравання агульных рынкаў энергарэсурсаў і далейшую гарманізацыю заканадаўства, перспектывы развіцця супрацоўніцтва з трэцімі краінамі, а таксама шэраг рабочых пытанняў.

Аб якіх "сур'ёзных дэбатах" расказаў Лукашэнка

Адкрываючы пасяджэнне ў пашыраным фармаце, Уладзімір Пуцін расказаў, што бакі дамовіліся не выступаць са сваімі заявамі, але ў той жа час вырашылі даць слова дзяржавам-наглядальнікам і Беларусі як краіне, якая пераймае старшынства ў органах ЕАЭС у 2025 годзе.

Аляксандр Лукашэнка дадаў, што лідары таксама дамовіліся аб тым, што беларускі бок накіруе партнёрам інфармацыю аб асноўных напрамках, якім мае намер удзяляць самую пільную ўвагу ў час свайго старшынства ў ЕАЭС.

"У час дэбатаў у вузкім складзе я прасіў пры абмеркаванні пытання штату і заработнай платы нашай Еўразійскай камісіі даць паўгода для таго, каб мы прааналізавалі штатны расклад і заработную плату і вырашылі пытанне, якое ставіць камісія па павышэнні заработнай платы. Дэбаты былі сапраўды вельмі сур'ёзныя - ад зарплаты да нафты і газу, таму дамовіліся, што мы выступаць тут не будзем" , - расказаў кіраўнік дзяржавы.

Аб чым паспрачаліся Лукашэнка і Пашынян

Наступны саміт Прэзідэнт прапанаваў правесці ў Мінску ў канцы мая. Як вядома, у ЕАЭС склалася практыка, калі адно з пасяджэнняў у годзе праводзіцца на тэрыторыі дзяржавы-старшыні, а другое - у Расіі.

"Няма сэнсу нам мяняць гэту практыку, таму летняе пасяджэнне з улікам старшынства Беларусі ў органах ЕАЭС прапаную правесці ў Мінску і сумясціць яго з Еўразійскім эканамічным форумам, як гэта прадугледжана статутнымі дакументамі, - адзначыў Аляксандр Лукашэнка. - Калі будуць якія-небудзь з вашага боку прапановы, змяненні, прымем дадатковыя рашэнні ў ходзе кансультацый".

Кіраўнік дзяржавы таксама папрасіў прыехаць на саміт наглядальнікаў пры ЕАЭС, паколькі фармат асабістай прысутнасці найбольш эфектыўны ў час перагавораў. Пры гэтым Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што гэта заўвага не адносіцца да Арменіі, паколькі Нікол Пашынян адсутнічаў на саміце па ўважлівай прычыне.

"Нікол Ваваевіч, гэта Вас не датычыцца. Мы ведаем, што Вы не толькі пагалілі бараду, але і прыхварэлі крыху. Таму мы ўспрымаем Вас як новага, маладога (знешне, прынамсі) члена нашага саюза", - пажартаваў Прэзідэнт.

Аднак Нікол Пашынян вырашыў адразу папярэдзіць, што яго краіна прыме ўдзел у наступным саміце ў фармаце відэасувязі. "Мы не супраць правядзення пасяджэння Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета ў Мінску, але я хачу загадзя сказаць, што наша дэлегацыя прыме ўдзел у пасяджэнні ў рэжыме відэаканферэнцыі", - заявіў ён.

"А што за праблема? - удакладніў Аляксандр Лукашэнка. - Далёка да Мінска або няма каму вас падвезці? Мы арганізуем дастаўку вашай дэлегацыі, калі трэба".

"Аляксандр Рыгоравіч, я наконт гэтага выступіў з публічнай заявай і гэта заява застаецца ў сіле. Я не думаю, што гэта правільны фармат, каб абмяркоўваць такія пытанні. Проста вы закранулі пытанне, і я павінен быў адразу зрэагаваць, каб не было ніякіх непаразуменняў", - ухіліўся ад прамога адказу Нікол Пашынян.

Прэзідэнт запэўніў, што прапанова армянскага боку будзе разгледжана. Аднак Нікол Пашынян вырашыў прадоўжыць пікіроўку.

"А што тут разглядаць? Вы не можаце разглядаць маю заяву, таму што мая заява не падлягае разгляду", - не здаваўся прэм'ер Арменіі.

"Мы разгледзім, можа, тэлевізара не будзе, каб вы выступалі", - растлумачыў Аляксандр Лукашэнка.

"Няма праблем, няма праблем", - паспрабаваў выйсці з сітуацыі Нікол Пашынян.

Што не так з пазіцыяй Пашыняна

І тут хочацца зрабіць невялікую агаворку. Так, на жаль, у многіх лідараў па тых ці іншых прычынах часам не атрымліваецца наведваць знакавыя мерапрыемствы. На гэты раз у прэм'ер-міністра Арменіі сапраўды ўзніклі аб'ектыўныя прычыны. Аднак, што датычыцца яго палітычных пераваг і нейкіх публічных заяў, варта разумець, што гэта ўплывае не толькі на імідж палітыка, але і накладвае адбітак на фармат дыскусіі ў цэлым. І часта гэты адбітак мае негатыўнае адценне.

Справа не толькі ў тым, што пры асабістай прысутнасці больш плённа праходзяць самі дэбаты і адбываецца адстойванне нацыянальных інтарэсаў. У кулуарах саміту журналісты заўважалі: а як жа банальныя пытанні бяспекі?

Калі вы праводзіце перагаворы ў цесным і закрытым коле, усе разумеюць, што за рамкі гэтай залы нічога не выйдзе. І размова ідзе абсалютна адкрыта і даверна. А калі вы падключаецеся да размовы ў фармаце відэасувязі? Тэхналогіі дазваляюць сёння выявіць нават самы закрыты канал. Памятаеце, як амерыканскія спецслужбы праслухоўвалі мабільны тэлефон былога канцлера Германіі Ангелы Меркель? Сачылі на працягу 10 гадоў.

Ды і потым, мы ведаем, якую павуціну вакол Арменіі пляце ЗША. Вы ўпэўнены, што Нікол Пашынян быў адзін у кабінеце ў час саміту і што менавіта праблемы са сувяззю, як было растлумачана, перашкодзілі яму своечасова падключыцца да перагавораў?

Пасля пасяджэння лідары ЕАЭС прадоўжылі размову за рабочым абедам. А вось да такога фармату па відэасувязі сапраўды не далучышся.

Ці прадоўжыць Расія пастаўляць газ у Еўропу

Размаўляючы з журналістамі, кіраўнік дзяржавы адказаў на пытанне, колькі ракетных комплексаў "Арэшнік" атрымае Беларусь.

"Думаю, што пакуль дзясятак, а потым паглядзім. Калі ў расіян будзе жаданне больш іх размясціць, мы размесцім іх больш", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.

Прэзідэнт таксама са спасылкай на свайго расійскага калегу заявіў аб гатоўнасці Расіі пастаўляць у Германію газ.

Журналісты ўдакладнілі ў кіраўніка дзяржавы наконт яго нядаўняй заявы на сустрэчы з мэрам Масквы Сяргеем Сабяніным, што краіны ЕС хутка могуць аднавіць супрацоўніцтва з Расіяй і Беларуссю. "Думаю, рана ці позна (а пасля Эміратаў абсалютна перакананы) Еўропа адкрыецца для нас. Еўропа не можа без Расіі існаваць, без нас яна існаваць не можа, таму патрэбны добрыя скорасныя дарогі", - падкрэсліў тады Аляксандр Лукашэнка.

І на палях саміту ЕАЭС кіраўнік дзяржавы пацвердзіў гэты тэзіс: "Вядома адкрыецца. А куды дзявацца? Вы пачытайце, што гаворыць, я так лічу, будучы канцлер ФРГ: "Мы не дзеці. Мы ведаем, што такое танны газ". Значыць, будуць купляць у Расіі танны газ. Гэта ж ідыёты толькі могуць гэтым не скарыстацца. Тым больш, калі адна нітка газаправода (размова аб нітцы газаправода "Паўночны паток", якая захавалася. - Заўвага БЕЛТА) - яны не паспелі яе ўзарваць там. Таму па гэтай нітцы 25 млрд кубоў Расія (можа паставіць. - Заўвага БЕЛТА)".

"Наколькі я ведаю. Я ўчора Уладзіміра Уладзіміравіча пытаў, ці гатовы расіяне прадаваць. Ён кажа: "Мы заўсёды былі гатовы". Таму няхай купляюць, плацяць грошы Расіі і аднаўляюць нармальныя адносіны. Не ў імя Расіі. Расія без іх справіцца, мы - таксама. Няхай аднаўляюць свае адносіны ў імя сваёй эканомкі - нямецкай", - заявіў беларускі лідар.

Што Беларусь пакладзе ў аснову свайго старшынства ў ЕАЭС

Мы ўжо адзначалі: у час саміту Аляксандр Лукашэнка расказаў, што беларускі бок накіруе партнёрам інфармацыю аб асноўных напрамках, якім мае намер удзяляць самую пільную ўвагу ў час свайго старшынства ў ЕАЭС у 2025 годзе.

Як стала вядома журналістам, беларускі бок, у прыватнасці, хоча сканцэнтравацца на нарошчванні тэхналагічнага патэнцыялу ЕАЭС і фарміраванні агульнай кааперацыйнай прасторы. Тут усё проста: дзеля дасягнення незалежнасці ў тэхналагічнай сферы краінам важна аб'яднаць прамысловы і фінансавы патэнцыялы.

У ліку прыярытэтаў - актывізацыя ўзаемадзеяння ў галіне лічбавай трансфармацыі ў ЕАЭС. Беларусь лічыць, што трэба ў сціслыя тэрміны ўстараніць існуючыя дыспрапорцыі ў гэтай сферы.

Яшчэ адно важнае пытанне - міжнароднае пазіцыянаванне ЕАЭС і гандлёвая экспансія (у добрым сэнсе гэтага слова) на знешніх рынках. Размова аб нарошчванні прысутнасці еўразійскай прадукцыі на ключавых знешніх рынках і прыцягненні ў рэгіён самых перадавых тэхналогій.

Асаблівая ўвага будзе ўдзелена фарміраванню сацыяльнага складніка еўразійскай інтэграцыі як важнага фактара забеспячэння ўстойлівага эканамічнага росту ў ЕАЭС. Паколькі так ці інакш уся інтэграцыйная работа выбудавана для вырашэння асноўнай задачы - паляпшэнне жыццёвага ўзроўню насельніцтва.

Напэўна, беларускі бок таксама прадоўжыць вырашэнне "вузкіх" месцаў - выраўноўванне ўмоў вядзення гаспадарчай дзейнасці, стварэнне агульнага і празрыстага канкурэнтнага асяроддзя на ўнутранай прасторы саюза. Да іх развязкі бакі не могуць прыйсці ўжо доўгі час.

У Беларусі лічаць, што трэба больш смела рухацца ў пытаннях стварэння адзіных рынкаў паслуг, у тым ліку актывізаваць работу на фінансавым трэку, садзейнічаць развіццю разлікаў ва ўзаемным гандлі на транспарэнтных і суверэнных прынцыпах. Ды і далёка не ўсё вырашана з забеспячэннем так званых чатырох свабод - руху тавараў, паслуг, капіталу і рабочай сілы. Па-ранейшаму актуальная і тэма бар'ераў у гандлі.

Задачы стаяць амбіцыйныя. Але мы ж ведаем, што Беларусь не прывыкла разменьвацца на дробязі.